DỰ PHÒNG VÀ NGĂN CHẶN SỰ TIẾN TRIỂN CỦA SÂU RĂNG Ở TRẺ EM BẰNG BẠC DIAMINE FLUOR (SILVER DIAMINE FLUORIDE – SDF)
- Giới thiệu chung về bạc diamine fluor (SDF)
Bạc diamine fluoride Ag (NH3)2 F là chất được dùng trong nha khoa để dự phòng và ngăn chặn sự tiến triển của sâu răng. SDF đã được sử dụng đầu tiên tại Nhật Bản từ những năm 1960 trên phạm vi toàn quốc để dự phòng sâu răng cho trẻ em. Năm 2014, FDA của Mỹ đã đưa SDF vào trong danh mục thuốc và nha sĩ ở Mỹ đã bắt đầu sử dụng SDF từ 2015. Canada bắt đầu sử dụng SDF trong nha khoa từ 2/2017. Ngoài ra nhiều nước khác trên thế giới đã sử dụng SDF ví dụ Brazil, Trung Quốc, Mexico, Argentina, Úc,…
SDF 38% (44800ppmF) là dung dịch không màu, gồm: 25% thành phần bạc có chức năng kháng khuẩn, 8% diamine có vai trò như một dung môi và 5% fluoride có vai trò tái khoáng.
SDF có 3 chức năng chính là: 1. ngăn chận sự tiến triển của sâu răng, 2. ngừa sâu răng, 3. giảm nhạy cảm ngà.
SDF được cho là an toàn, hiệu quả cao trong ngăn chặn sự tiến triển của sâu, và có giá thành thấp hơn so với điều trị sâu răng truyền thống.
- Quy trình tiến hành bôi SDF
Quy trình bôi SDF như sau:
Bước 1: làm sạch bề mặt răng bằng bằng bàn chải đánh răng
Bước 2: cách ly bề mặt răng sâu cần bôi bằng gòn
Bước 3: làm khô về mặt răng bằng gòn, hoặc bằng ống xịt hơi
Bước 4: nhỏ SDF vào đĩa nhựa nhỏ, dùng cây chổi bông
(thường dùng để bonding khi trám composit) (applicator), tùy kích thước lỗ sâu để chọn size của applicator cho phù hợp, nhúng applicator vào trong SDF, rồi bôi trực tiếp lên bề mặt răng sâu. Sau đó dùng gòn lấy phần SDF dư.
Bước 5: giữ cho miệng của trẻ há trong vòng 3 phút trên ghế nha khoa (vì có dùng ống hút nước bọt). Trường hợp làm tại cộng đồng, nên giữ cho miệng trẻ há trong vòng 1 phút.
Có thể cho trẻ súc miệng ngay sau đó.
Quy trình điều trị như trên thường kéo dài từ 3-5 phút cho nên SDF rất thích hợp cho những trẻ nhỏ, có răng sâu nhưng không hợp tác khi điều trị.
Lưu ý: đối với các lỗ sâu mặt nhai, lấy các mảnh thức ăn bị nhồi nhét trước khi bôi. Không cần nạo ngà vì đã có nghiên cứu đánh giá hiệu quả của SDF trong hai trường hợp nạo ngà hay không nạo ngà, kết quả cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa về hiệu của chặn đứng sâu răng nếu tiến hành nạo ngà hoặc không.
- Tác dụng ngăn chặn sự tiến triển sâu răng của SDF
SDF sẽ làm các bề mặt răng sâu trở nên cứng chắc (kiểm tra bằng thám trâm hoặc cây đo túi), vai trò ngăn chặn sự tiến triển của sâu răng nhờ thành phần bạc diệt khuẩn và F làm tăng khoáng hóa tổn thương bị sâu. Vì có thành phần bạc nên SDF khác với các sản phẩm F tại chỗ khác như vecni, gel hay foam chỉ có tác dụng dự phòng trên các răng đang còn lành mạnh hoặc mất khoáng mà chưa hình thành lỗ sâu.
Sau khi bôi, có một số tổn thương sâu răng sẽ đổi màu (nâu hoặc đen) liền ngay sau đó. Thông thường những vị trí sâu răng sẽ đổi màu sau 2-3 ngày. Nếu những vị trí sâu có màu nâu hoặc đen, kiểm tra phát hiện đáy và thành lỗ sâu cứng chắc thì chứng tỏ tổn thương sâu răng đó đang ngừng tiến triển.
Thường SDF chỉ bôi 1 lần là đủ hiệu quả cho các sâu răng ở bề mặt nhẵn hay các lỗ sâu kích thước nhỏ, nông (thường là sâu hố rãnh) ở mặt nhai. Đối với các lỗ sâu ở mặt bên nhai hay mặt nhai có kích thước lớn, trám răng sẽ là hướng ưu tiên đầu tiên. Tuy nhiên nếu trẻ không hợp tác để trám răng, có thể bôi SDF để tạm thời làm ngừng sự tiến triển của sâu, đợi lúc trẻ lớn hơn và hợp tác hơn thì có thể đem trẻ đến phòng khám để trám. Trong trường hợp này, tùy nguy cơ sâu răng của trẻ mà có thể tiến hành bôi SDF sau 3 tháng hay 6 tháng.
Lưu ý: nếu những lỗ sâu đã vào tủy thì không thể bôi SDF.
SDF có tác dụng mạnh trong ngăn chặn sự tiến triển của sâu răng, điều đó không có nghĩa sau khi bôi xong sẽ đảm bảo sâu răng không còn hoạt động vĩnh viễn nữa, mà VỆ SINH RĂNG MIỆNG tốt cho trẻ là điều rất quan trọng để đảm bảo SDF có hiệu quả lâu dài.
- SDF có an toàn hay không?
Ở Nhật, tất cả trẻ em 18 tháng đều được kiểm tra răng miệng, và SDF được bôi từ lứa tuổi này. Theo các nguồn tài liệu của Nhật, chưa có ghi nhận trường hợp nào bôi SDF gây nguy hiểm đến sức khỏe toàn thân của trẻ.
Điểm hạn chế của SDF đó là làm đen vùng mô răng bị sâu, những vùng mà mô răng không bị mất khoáng thì sẽ không bị đổi màu. Dù SDF làm đen các răng sữa bị sâu, nhưng việc đổi màu này không ảnh hưởng đến các răng vĩnh viễn thay thế sau này. Vì lý do thẩm mỹ nên hạn chế dùng SDF cho các răng vĩnh viễn phía trước.
Điểm chú ý khác, do nồng độ cao của bạc nên nếu SDF tiếp xúc với nướu răng hay niêm mạc miệng thì những vùng tiếp xúc có thể bị bỏng nhẹ với với niêm mạc trắng hơn so với xung quanh: tự biến mất sau 48 giờ mà không cần điều trị gì. Mức độ bỏng nhẹ không làm trẻ đau. Khi thao tác cần lưu ý không để SDF tiếp xúc với lưỡi vì SDF có vị chua, cay, đắng nhẹ sẽ làm một số trẻ khó chịu và phản ứng không hợp tác.
Lưu ý: ngoài bề mặt răng sâu bị đen, những vùng da hay áo quần tiếp xúc với SDF cũng sẽ có màu đen. Màu sẽ xuất hiện vài giờ đồng hồ sau khi tiếp xúc (có trường hợp màu xuất hiện rất nhanh ngay sau đó) và tự hết sau 1 tuần. Có thể làm nhanh làm mất màu ở da bằng cách có dùng cồn povidine i-ốt 10%: dùng bông gòn thấm cồn i-ốt và chùi trực tiếp lên dùng da bị dính màu, sau đó chùi lại bằng cồn 70 độ hoặc 90 độ.
SDF là chất rất hiệu quả dự phòng sâu răng cho trẻ. Nếu trẻ có các răng đang lành mạnh, có thể dự phòng bằng các biện pháp Fluoride (F) tại chỗ như chải răng với kem có F, bôi gel/foam hay vecni F. Nhưng mỗi khi răng sâu đã hình thành thì các biện pháp F kể trên hầu như không có hiệu quả, sâu răng vẫn tiếp tục hoạt động.
